„Bo hospicjum to też życie, a nie afirmacja śmierci” – o pracy w hospicjum opowiada wykwalifikowana pielęgniarka Joanna Szwedo

O pracy w hospicjum opowiedziała nam Joanna Szwedo, pielęgniarka z 25-letnim stażem pracy i specjalistka opieki paliatywnej, która od prawie 20 lat jest związana z opieką długoterminową i paliatywną, głównie w domu chorego. Jest osobą która towarzyszy choremu podczas choroby, terapii z których korzysta oraz jego rodzinie, również po śmierci pacjenta. Dlatego poprosiliśmy Panią Joannę aby opowiedziała nam o tym:

  • jak wygląda opieka hospicyjna i jaki jest jej cel;
  • jakich pacjentów obejmuje;
  • o roli pielęgniarki paliatywnej;
  • jak taka praca kształtuje człowieka;
  • jakie osoby mają predyspozycje do pracy w hospicjach.

 

Czy praca w hospicjum to „jedynie” opieka nad pacjentami nieuleczalnie chorymi, podawanie leków, czy coś więcej?

Praca w hospicjum to praca z pacjentem oraz z jego rodziną. Towarzyszymy choremu podczas choroby, terapii, z których korzysta oraz rodzinie także po śmierci pacjenta. Praca ta wygląda zupełnie inaczej niż w innych obszarach ochrony zdrowia. W trakcie choroby kontrolujemy dokuczliwe objawy u pacjenta począwszy od bólu, braku apetytu, wyniszczenia, depresji oraz staramy się je minimalizować. Wspieramy i przygotowujemy rodzinę do codziennej opieki nad bliskim, a także przygotowujemy na jego odejście.

Jakie są rola i obowiązki pielęgniarki paliatywnej w opiece nad pacjentem?

Opieka paliatywna to opieka interdyscyplinarna. Cierpiący człowiek doświadcza bólu somatycznego, obciążenia psychicznego, lęku. Zmaga się z problemami duchowymi, socjalnymi. W związku z tym niezbędne jest, aby chorym zajmował się zespół specjalistów. Pielęgniarka, lekarz, fizjoterapeuta, psycholog, pracownik socjalny, duchowny.

Liderem zespołu terapeutycznego jest pielęgniarka, która przebywa najczęściej  najbliżej chorego oraz jego rodziny. Ona jako pierwsza rozpoznaje problem pacjenta i organizuje niezbędną pomoc. Pielęgniarka w opiece paliatywnej ma szeroki zakres obowiązków, począwszy od czynności medycznych (np. czynności instrumentalne, zmiana opatrunku, podawanie i modyfikacja leków, kontrola bólu i innych objawów) poprzez aktywizacje chorego aż do wsparcia psychicznego. Często staje się także powiernikiem problemów innych członków rodziny.

Jak wygląda dzień pracy pielęgniarki w hospicjum?

Jestem pielęgniarką w hospicjum domowym. Mam grupę swoich pacjentów, do których przyjeżdżam minimum dwa razy w tygodniu, dodatkowo dwa razy w miesiącu towarzyszy mi lekarz. Sama organizuję sobie pracę.

O godzinie 8 odbywa się w zespole odprawa, podczas której omawiamy bieżące problemy chorych I inne sprawy. Planujemy, których pacjentów danego dnia odwiedzimy. Zabieramy niezbędną dokumentację medyczną i wyruszamy do ich domów. Rozpoznajemy problemy, obserwujemy, rozmawiamy, podajemy leki, zmieniamy opatrunki, zakładamy wkłucia podskórne, sprawdzamy czy chory ma zapas leków, kontrolujemy skuteczność terapii, towarzyszymy.

Każda z pielęgniarek pracujących w zespole ma uprawnienia  kwalifikacje do pracy samodzielnej, umożliwia nam to obecny system kształcenia podyplomowego. W związku z tym wiele decyzji podejmujemy na miejscu same. Oczywiście jeżeli jest potrzeba mamy możliwość kontaktu i konsultacji z lekarzem.

W jaki sposób praca w opiece paliatywnej i hospicyjnej zmienia człowieka i jego spojrzenie na świat?

Praca w hospicjum mocno przewartościowuje nasze myślenie o życiu i podejście do niego. Zaczynamy bardziej je celebrować, doceniamy zdrowie, poznajemy kruchość istnienia. Cieszymy się z małych rzeczy i dostrzegamy problemy potrzebujących. Dotykając śmierci uświadamiamy sobie bardzo namacalnie, że życie człowieka ma początek, ale i koniec. Że nie jesteśmy nieśmiertelni, a każda chwila jest pierwsza i ostatnia.

Jakie cechy charakteru powinna posiadać osoba, które chciałaby pracować w hospicjum?

Praca w hospicjum jest pracą trudną. Opieka paliatywna to wąska specjalność, zarówno w pielęgniarstwie jak i medycynie, która wymaga od nas odpowiedzialnego podejścia i akceptacji nieuchronności cierpienia i śmierci. Cechy charakteru osób pracujących w hospicjum to na pewno cierpliwość, empatia, pogoda ducha, umiejętność radzenia sobie ze stresem, szczere zainteresowanie pacjentem, chęć niesienia pomocy.

W swojej pracy często spotykamy się z barierami, przez które nie możemy przejść. Musimy widzieć sens tego, co robimy, chociaż nie zawsze jest tak, jakbyśmy chcieli. Bywa, że nie jesteśmy w stanie pomóc. Mamy pewne ograniczenia i musimy je zaakceptować, a to jest w tej pracy trudne.

Praca w hospicjum to także praca z dziećmi. Są to dzieci z różnymi schorzeniami, najczęściej z różnymi wadami wrodzonymi, ale tez z nowotworami. Praca z najmłodszymi jest trudna, zwłaszcza kiedy dotyczy dzieci z chorobą nowotworową i kiedy są świadome swojej diagnozy. Pytają wprost, dlaczego muszą umierać, mówią, że nie chcą odchodzić, proszą, żeby coś zrobić, żeby nie bolało. Chcą po prostu żyć.

Jeśli chodzi o dzieci z wadami wrodzonymi czy chorobami rzadkimi, praca pielęgniarki to praca z rodzicami, którzy na całym etapie choroby dziecka są najlepszymi ekspertami w opiece. Często jednak potrzebują wsparcia czy pomocy w sytuacjach nowych.

Pracując w hospicjum godzimy się także na stały kontakt z chorymi czy rodzinami. Nie kończymy pracy o 16, tylko często odbieramy telefony wieczorami czy w weekend – zawsze, gdy pojawia się sytuacja, z którą nasi podopieczni sobie nie radzą. Świadomość że jest numer, który można wykręcić w sytuacji nagłej daje poczucie bezpieczeństwa choremu i jego bliskim.

Co każdy powinien wiedzieć o opiece paliatywnej i hospicyjnej?

Nadrzędnym celem opieki paliatywnej jest poprawa jakości życia chorego. Potoczna opinia, że hospicjum to umieralnia, nie ma nic wspólnego z prawdą. Pacjenci objęci opieką, dostają na tym etapie największe zainteresowanie personelu medycznego. Często mówią, że w końcu jest ktoś, kto ich wysłuchał. Na samym etapie diagnozowania i leczenia nie ma na to czasu – wtedy wszystko dzieje się bardzo szybko i krąży wokół walki o zdrowie.

Kiedy wyczerpią się wszystkie możliwości leczenia przyczynowego, pacjent otrzymuje skierowanie do hospicjum. Na początku jest to dla niego ciosem, wyrokiem, ponieważ kojarzy to miejsce z ostatecznością, umieraniem i brakiem ratunku.

Natomiast w momencie kiedy my obejmujemy chorego opieką i łagodzimy jego dokuczliwe objawy oraz tzw. ból wszechogarniający, pacjent odzyskuje radość życia. Nie myśli o śmierci, eutanazji, snuje nawet plany. Zaczyna funkcjonować. Cieszyć się, częściowo wraca do swoich pasji. Ufa nam. Czeka na nasze wizyty, mobilizuje się. Bo hospicjum to też życie, a nie afirmacja śmierci.

Kiedy umiera pacjent, jego rodzina dalej jest objęta naszą opieką. Może skorzystać z pomocy psychologa. Organizujemy także cykliczne spotkania dla rodzin w żałobie i inne różne formy wsparcia, np. dla dzieci osieroconych. Działalność hospicjum jest bardzo szeroka.

Wiem, że ta praca ma sens, kiedy pacjent choruje bez bólu, kiedy odchodzi w ciszy i spokoju, kiedy rodzina jest na to przygotowana i naturalnie przechodzi przez proces żałoby. A słowa “dobrze, że spotkaliśmy Was na swojej drodze, bez Was byłoby nam niezmiernie trudno” dają siłę do dalszej pracy – Joanna Szwedo, pielęgniarka paliatywna.

 

Jeśli opiekujesz się osobą z ograniczeniami ruchowymi zapraszamy po kolejne interesujące treści jakie ma do przekazania nam Pani Joanna Szwedo. Pani Joanna była prelegentką na bezpłatnym webinarze pt. „Pacjent i opiekun. Komfort i bezpieczeństwo opiekuna i pacjenta podczas przemieszczania”, który odbył się 22 października 2020 r. pod  patronatem Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Opiekunów Medycznych oraz Koalicji na Pomoc Niesamodzielnym https://winncare.pl/akademia/?p=2468&preview=true . Poprowadziła również 6 października 2022 r. w ramach projektu we współpracy z Gazetą Wyborczą „Pod dobrą opieką”  webinar „Profilaktyka odleżyn. Jak poprawić jakość życia pacjentów długotrwale unieruchomionych?”. 

Opieka domowa nad osobą niesamodzielną. Z czyjej pomocy można skorzystać? Jakie sprzęty będą pomocne?

W sytuacji gdy osoba niepełnosprawna, ze stwierdzonym uszkodzeniem i upośledzeniem funkcji organizmu ma trudności z codziennym normalnym dla zdrowego człowieka funkcjonowaniem, możemy skorzystać z profesjonalnej pomocy w opiece. Taką pomoc świadczą pielęgniarki/pielęgniarze, wykwalifikowani opiekunowie medyczni oraz nieformalni. Opiekun formalny to osoba posiadająca płatne stanowisko i doświadczenie w opiece socjosanitarnej i pielęgniarstwie. Nieformalni opiekunowie to zazwyczaj członkowie najbliższej rodziny danej osoby, przyjaciele czy sąsiedzi. Bardzo często problemy z samodzielnym funkcjonowaniem pomogą rozwiązać nam specjalistyczne sprzęty medyczne. W znaczący sposób ułatwią i odciążą one pracę osoby która zajmuje się pacjentem. Sprawią, że codzienne czynności  osoby niepełnosprawnej będą zdecydowanie bardziej komfortowe.

Długoterminowa opieka pielęgniarska

Osoba starsza, która przebywa w domu ale ze względu na stan zdrowia wymaga opieki lekarskiej, ma prawo do skorzystania z długoterminowej pielęgniarskiej opieki domowej. Każda wizyta pielęgniarki jest potwierdzana podpisem na karcie wizyt przez seniora lub kogoś z jego rodziny. Tego rodzaju wizyty pielęgniarki są nieodpłatne. W ramach takiej opieki pielęgniarka podaje choremu leki, robi zastrzyki, zmienia opatrunki, leczy odleżyny, prowadzi podstawowe ćwiczenia ogólnousprawniające. Aby otrzymać to świadczenie, konieczne jest uzyskanie skierowania od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego oraz oceny stanu pacjenta wg skali Barthel. Czas objęcia chorego tą formą opieki jest uzależniony od stanu zdrowia pacjenta. Oceny tej dokonuje pielęgniarka na koniec każdego miesiąca. W przypadku, gdy pacjent uzyska więcej niż 40 punktów wg skali Barthel, NFZ zaprzestaje finasowania opieki za kolejny miesiąc kalendarzowy.

Czym jest skala Barthel

Skala Barthel ocenia stan chorego przede wszystkim pod względem jego samodzielności przy wykonywaniu codziennych czynności, takich jak:

  • spożywanie posiłków;
  • siadanie;
  • przemieszczanie się;
  • ubieranie;
  • kontrolowanie potrzeb fizjologicznych;
  • utrzymanie higieny osobistej.

Opiekun medyczny

Opiekunowie medyczni mogą także pracować w domach pacjentów, świadcząc opiekę indywidualną. Celem pracy opiekuna jest odciążenie pielęgniarek i pomoc w podstawowych czynnościach pielęgnacyjnych. Taka osoba to wykwalifikowany pracownik, który ukończył odpowiedni kurs medyczny. Zadaniem opiekuna jest pomoc seniorowi przy ubieraniu się, czynnościach higienicznych i fizjologicznych, przygotowywaniu posiłków, robieniu zakupów czy aktywizacji.

Opiekun nieformalny

Opiekun nieformalny to z definicji osoba,  która dostarcza regularnego, trwałego, fizycznego i emocjonalnego wsparcia oraz asysty przy czynnościach dnia codziennego. Taka osoba pomaga komuś, kto jest fizycznie lub intelektualnie niepełnosprawny, psychicznie chory albo jest osobą starszą. Pojęcie opiekuna nieformalnego jest bardzo szerokie, ponieważ obejmuje ono rodzinę, sąsiadów jak i przyjaciół osoby starszej, którzy również mogą sprawować opiekę nad osobami starszymi.

Każdy kto sprawuje opiekę nad osobami starszymi czy z ograniczeniami ruchowymi wie, że taka praca wymaga siły fizycznej. Opiekun często pomaga podopiecznemu w najbardziej podstawowych czynnościach, takich jak wstawanie, siadanie, chodzenie czy mycie. Bardzo ważne jest aby osoba sprawująca opiekę znała odpowiednie metody przenoszenia chorego, w celu zapewnienia sobie bezpieczeństwa. Warto również skorzystać ze specjalistycznych sprzętów, które pomagają odciążyć ciało opiekuna. Do podstawowych sprzętów pomocnych w wykonywaniu opieki nad pacjentem zaliczamy z całą pewnością łóżko rehabilitacyjne, podnośniki ale również sprzęt kąpielowy, który ułatwia czynności kąpielowe i toaletowe.

Zastosowanie w pracy podnośnika LUNA przynosi znaczącą ulgę podczas wykonywania czynności przez osoby sprawujące opiekę nad osobami z ograniczeniami ruchowymi.

podnoszenie pacjenta

Podnośniki jezdne stanowią najbardziej popularną grupę wśród tych urządzeń. Umożliwiają przenoszenie osoby niepełnosprawnej bez użycia siły i są tańsze od podnośników sufitowych.

Natomiast łóżko z regulacją wysokości i oparcia stanowi ogromne wsparcie nie tylko dla pacjenta, ale w dużej mierze dla jego opiekuna medycznego.

Krzesła kąpielowe i toaletowe bardzo dobrze sprawdzą się w domu czy mieszkaniu – wymagają jedynie odpowiedniego prysznica (z kabiną walk-in, czyli bez brodzika).  Fotel Triton Dual zajmuje bardzo mało miejsca. Jest to fotel idealny do niewielkich łazienek i stanowi niezbędną, techniczną pomoc w opiece nad pacjentem zwłaszcza, kiedy zajmuje się nim tylko jeden opiekun.

Pamiętajmy, że pomocy w dofinansowaniu sprzętów rehabilitacyjnych udzielają PCPR, MOPS i GOPS oraz PFRON. Więcej o dofinansowaniu z PFRON przeczytasz we wpisie: Podnośnik sufitowy na PFRON. Jak zdobyć nawet 95% dofinansowania?

https://pacjent.gov.pl/artykul/pielegniarska-domowa-opieka-dlugoterminowa

BHP w opiece nad pacjentem niepełnosprawnym

BHP w pracy pielęgniarki

Pielęgniarki oraz opiekunowie medyczni, którzy wykonują przede wszystkim świadczenia pielęgnacyjne, lecznicze, diagnostyczne oraz rehabilitacyjne narażeni są na wiele różnych niebezpieczeństw i zagrożeń. Dlatego w odniesieniu do tej grupy zawodowej ważne jest przestrzeganie ustalonych zasad bezpieczeństwa pracy – zarówno w stosunku do pacjenta, jak i samego siebie. Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich możliwe skutki dla zdrowia zostały określone w Międzynarodowej Karcie Charakterystyki Zagrożeń Zawodowych. Karta ta dostępna jest na stronie Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego.

Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich negatywne skutki dla zdrowia

Wyżej wymieniona karta wymienia czynniki, które mogą wywoływać wypadki. Są to m.in. śliskie nawierzchnie, igły i ostre narzędzia, prąd elektryczny, gorące urządzenia sterylizacyjne, butle ze sprężonymi gazami, substancje chemiczne oraz podnoszenie ciężarów. To ostatnie może wywołać nagłe wystąpienie zespołu bólowego pleców. Karta opisuje także czynniki fizyczne takie jak promieniowanie laserowe i rentgenowskie. W ich rezultacie możliwe są uszkodzenia oczu, poparzenia skóry oraz wystąpienia chorób nowotworowych. Czynniki chemiczne i pyły, które mogą skutkować uczuleniami, zatruciami a nawet zapaleniami skóry i śluzówek. Następnie czynniki biologiczne w postaci mikroorganizmów chorobotwórczych w tym wirus HIV i wirusy zapalenia wątroby typu B i C.

Niebezpieczeństwo w pracy mogą wywołać również czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy. Zalicza się do nich m.in. praca w wymuszonej pozycji ciała, z pacjentami ciężko poszkodowanymi, praca zmianowa, nocna, w godzinach nadliczbowych. Pracownicy służby zdrowia często narażeni są na agresję ze strony pacjentów. Dzisiaj skupimy się na omówieniu czynników ergonomicznych oraz sposobów na ich niwelowanie.

Zagrożenia związane z pracą w wymuszonej pozycji 

Choroby z grupy MSD, czyli choroby układu mięśniowo-szkieletowego (Muscle Skeleton Disorder) są jedną z najczęstszych schorzeń występujących w pracy pielęgniarek i opiekunów medycznych. Praca w pozycji stojącej, długotrwałe wykonywanie pracy w pozycji siedzącej, jak i przyjmowanie wymuszonej pozycji ciała po dłuższym okresie aktywności zawodowej mogą powodować choroby układu mięśniowo-szkieletowego. Są to w szczególności choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa, obręczy barkowej i nadgarstków. 

Normy ręcznego przenoszenia

Normy ręcznego przenoszenia ciężarów są ściśle określone w przepisach prawa. Nie są one jednak sprecyzowane jeśli chodzi o sektor ochrony zdrowia i pracę z pacjentem. Zgodnie z § 13. 1 Rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki społecznej z dnia 25 kwietnia 2017 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych masa przedmiotów podnoszonych i przenoszonych przez jednego pracownika nie może przekraczać:

1) dla kobiet – 12 kg przy pracy stałej oraz 20 kg przy pracy dorywczej,

2) dla mężczyzn – 30 kg przy pracy stałej oraz 50 kg przy pracy dorywczej.

W związku z powyższym niedopuszczalne jest ręczne przenoszenie pacjentów o masie ciała większej niż 12 kg dla kobiet oraz 30 kg dla mężczyzn.

Zasady prawidłowego podnoszenia ciężaru

  • unikamy dużej częstotliwości podnoszenia ( duże tempo),
  • staramy się utrzymać ciężar w rękach jak najkrócej,
  • podczas podnoszenia minimalizujemy ruchy tułowia (pochylenie, skłony, skręcenia),
  • unikamy podnoszenia obiektów z przemieszczającym się środkiem ciężkości.  Ciężkie przedmioty podnosimy z ziemi z przysiadu , plecy powinny pozostać proste, pracujemy na zgiętych kolanach a czynność wykonujemy powoli.

Ciężkie przedmioty podnosimy z ziemi z przysiadu , plecy powinny pozostać proste, pracujemy na zgiętych kolanach a czynność wykonujemy powoli.

 

Aby zapobiegać schorzeniom a także zmniejszyć codzienne zmęczenie po pracy wykonując takie czynności jak podnoszenie i przenoszenie pacjenta, przy zabieraniu go na badania,  pielęgnacji, karmieniu i toalecie:

  • dbaj, aby sprzęt i meble w pomieszczeniach pracy zapewniały swobodny dostęp do stanowisk,
  • stosuj sprzęt pomocniczy przeznaczony do danej czynności: stoliki zabiegowe, wózki funkcyjne, podnośniki, pionizatory, rolki, maty ślizgowe,
  • ograniczaj lub eliminuj konieczność podnoszenia pacjentów leżących,
  • jeżeli pacjent korzysta z łóżka specjalistycznego wykorzystaj jego możliwości i dostosuj wysokość do swojego wzrostu,
  • podnoszenie ciężkich przedmiotów z ziemi powinno odbywać się na niskich nogach,
  • nie podnoś niczego z ziemi mając nogi wyprostowane i zgięte plecy. Ciężar, który przenosisz rozkładaj równomiernie na obie strony ciała,
  • pamiętaj o wykorzystaniu całej powierzchni siedziska, podparciu okolicy lędźwiowej kręgosłupa i przedramion na podłokietnikach,
  • unikaj skrętów tułowia i utrzymywania przez dłuższy czas nieruchomej pozycji ciała,
  • noś wygodne obuwie na grubej antypoślizgowej podeszwie,
  • regularnie korzystaj z przerw na odpoczynek, podczas których możesz wykonać kilka prostych ćwiczeń rozciągających i rozluźniających.

         

                                        

Podnoszenie pacjenta z podłogi i z łóżka przy pomocy podnośnika jezdnego Solar 185 

 

 W przypadku braku w zakładzie pracy sprzętu pomocniczego do przemieszczania pacjentów leżących/niepełnosprawnych lub jest on niesprawny powinno się zgłosić ten problem przełożonemu, służbie bhp lub społecznemu inspektorowi pracy. Po pracy pomyśl o aktywności fizycznej. Pomoże ona wzmocnić mięśnie grzbietu, brzucha i utrzymać w dobrym stanie Twój kręgosłup. Możesz zapisać się na zajęcia z jogi, pływanie, aerobik. Dowiedz się czy w Twoim miejscu pracy istnieje możliwość dofinansowania takich zajęć lub wykupienia kart abonamentowych. Pamiętaj, że przyjazna atmosfera w pracy niweluje stres, który wpływa negatywnie na obciążenie i napięcie mięśni, potęguje zmęczenie i dolegliwości.

 

Źródła:

https://www.ciop.pl/

https://www.pip.gov.pl/