Mimo dostępu do specjalistycznego sprzętu opiekunowie zawodowi i niezawodowi wciąż narażają swoje zdrowie, nieprawidłowo przenosząc podopiecznego. Jak robić to bezpiecznie? Oto krótkie podsumowanie webinaru prowadzonego przez Joannę Szwedo, pielęgniarkę i specjalistkę opieki paliatywnej oraz autorkę artykułów z zakresu opieki nad osobami niepełnosprawnymi i długotrwale unieruchomionymi oraz z zakresu leczenia ran trudno gojących się.
Dlaczego warto wiedzieć, jak bezpiecznie przenosić i podnosić podopiecznego?
To przydatna wiedza zarówno dla opiekunów profesjonalnych i nieprofesjonalnych, czyli np. bliskich zajmujących się schorowanym rodzicem lub dziadkiem. W czasie, gdy brakuje personelu medycznego każdy, kto opiekuje się osobą z niepełnosprawnością (a duża liczba pacjentów z ograniczoną mobilnością pozostaje w opiece domowej) powinien wiedzieć, jak zadbać zarówno o siebie jak i o swojego pacjenta.
Prawidłowy transfer minimalizuje także ryzyko upadku osoby starszej, którego skutki potrafią być bardzo poważne. W efekcie senior może cierpieć na zespół poupadkowy, a osoba do tej pory aktywna i sprawna, może stać się pacjentem leżącym wymagającym pomocy we wszystkich czynnościach. Więcej na temat przyczyn, objawów i zapobiegania upadkom, dowiesz się z tego artykułu: Zespół poupadkowy – przyczyny, objawy i leczenie.
Kim jest pacjent z ograniczoną mobilnością?
Opiekunowie zawodowi i niezawodowi zajmują się pacjentami z różnymi chorobami, które także ograniczają ich funkcje motoryczne. Do tego grona zaliczają się m.in.:
- Osoby starsze – ograniczona mobilność jest skutkiem procesu starzenia się
- Osoby z niepełnosprawnościami – w tym osoby chorujące od dziecka, np. pacjenci z porażeniem mózgowym
- Osoby z dysfunkcjami narządu ruchu – np. po amputacjach kończyn.
- Chorzy po urazach czaszkowo-mózgowych i po urazach rdzenia kręgowego – do ograniczenia funkcji motorycznych dochodzi z powodów mechanicznych.
- Chorzy po udarach mózgu – cierpiące na niedowłady i porażenia
- Chorzy cierpiący na choroby neurodegeneracyjne – m.in. SMA, stwardnienie rozsiane.
Przemieszczanie pacjenta z ograniczoną mobilnością
Przemieszczanie pacjenta z ograniczoną mobilnością jest wyzwaniem zarówno dla opiekunów formalnych jak i nieformalnych niezależnie od warunków, w jakich odbywa się opieka. Sprawny transfer wymaga odpowiedniego przygotowania merytorycznego i sprzętowego oraz przystosowanego pomieszczenia.
Dlaczego ręczne podnoszenie i przenoszenie jest zagrożeniem zarówno dla opiekuna jak i pacjenta?
- Nieprawidłowa technika podnoszenia może spowodować uraz, a w przypadku pacjenta dodatkowo zwiększa ryzyko uszkodzenia mechanicznego skóry oraz powstawania odleżyn w wyniku tarcia.
- Pacjent często waży zbyt dużo i jego przemieszczenie wymaga udziału dwóch lub więcej osób.
- Opiekun nie zawsze jest w stanie przewidzieć nagły ruch pacjenta.
- W niektórych sytuacjach przyjęcie bezpiecznej pozycji jest utrudnione lub niemożliwe.
Jakie błędy może popełnić opiekun w trakcie ręcznego przemieszczania chorego?
- Ciągnięcie po materacu – np. w sytuacji, gdy pacjent zsunął się z łóżka w wyniku zbyt wysokiego ustawienia materaca. Optymalna pozycja to ułożenie głowy pod kątem 30° od podłoża.
- Ciągnięcie chorego za ręce podczas podnoszenia lub chodzenia.
- Chwytanie pacjenta pod pachami, za szyję lub w okolicy pasa.
- Nieergonomiczne wykorzystanie sprzętu pomocniczego, np. niedostosowanie wysokości łóżka do wzrostu opiekuna.
- Nieprawidłowa postawa opiekuna podczas pracy i transferu.
Skutki zdrowotne nieprawidłowego transferu pacjenta
Ręczne podnoszenie i przenoszenie podopiecznego wymaga od opiekuna dużego wysiłku fizycznego oraz podnosi ryzyko wypadku. W trakcie wykonywania tych czynności może dojść do zerwania ścięgien i więzadeł, skręcenia stawów, uszkodzenia nerwów, złamania kości, zapalenia mięśni bądź wypadnięcia krążka międzykręgowego.
Układ mięśniowo-szkieletowy osoby zajmującej się pacjentem z ograniczonymi funkcjami motorycznymi jest narażony na ogromne obciążenia poprzez obciążenie statyczne (w wyniku przebywania w jednej pozycji) oraz obciążenie dynamiczne (podczas poruszania się). Dlatego jednym z najcięższych problemów zdrowotnych występujących wśród opiekunów są zespoły bólowe kręgosłupa, które wynikają z dużego obciążenia odcinka lędźwiowego podczas nieprawidłowej pozycji w trakcie pracy. Urazy kręgosłupa mogą powstawać w wyniku wielokrotnego i/lub długotrwałego dźwigania nawet niewielkich ciężarów (urazy kumulacyjne) lub w wyniku przekroczenia normy podnoszenia ciężarów albo wypadku przy pracy (urazy ostre).
Jak uniknąć szkodliwych skutków zdrowotnych związanych z ręcznym transferem?
O ergonomii pracy, czyli o dostosowaniu warunków do możliwości psychofizycznych opiekuna. Warto wykorzystywać sprzęt (np. wysokość łóżka pacjenta do wzrostu opiekuna), podnośniki jezdne i sufitowe, łatwoślizgi oraz same możliwości pacjenta. Sprzęt usprawniający transfer pacjenta jest ogólnodostępny, dlatego warto stosować go w codziennej pracy. Pamiętaj, że do jego zakupu możesz otrzymać dofinansowanie z PFRON. Więcej informacji na ten temat dowiesz się z tego artykułu: Jak zdobyć dofinansowanie do sprzętu rehabilitacyjnego i wyrobów medycznych?
Przenosząc lub podnosząc pacjenta, pamiętaj o tym!
- Dopasuj wysokość łóżka do swojego wzrostu – jeśli nie możesz tego zrobić, wejdź na łóżko. W ten sposób odciążysz kręgosłup.
- W trakcie przemieszczania zawsze pracuj na ugiętych nogach.
- Utrzymuj prosty kręgosłup.
- Unikaj dźwigania i wykorzystuj środek ciężkości.
- Pracuj w bliskim kontakcie z ciałem pacjenta.
- Przy przemieszczaniu na wózek, zablokuj hamulec i unieś poręcz boczną tak, aby nie przeszkadzała podczas transferu.
- Podjeżdżaj wózkiem jak najbliżej miejsca, z którego chcesz przemieścić podopiecznego.
- Mierz siły na zamiary – nie dźwigaj ciężaru potencjalnie niebezpiecznego.
- Współpracuj z pacjentem, wykorzystuj jego możliwości.
- Nie pozwalaj pacjentowi chwytać Cię za szyję lub w okolicy pasa.
- Unikaj dźwigania ze skrętem kręgosłupa na boki.
- Wykonuj czynność sprawnie, ale bez pośpiechu.
- Bądź zawsze przy pacjencie, szczególnie gdy cierpi na zaburzenia spostrzegania przestrzeni lub boi się upadku.
- Zawsze sprawdzaj stan techniczny sprzętu przed transferem.
- Równomiernie rozkładaj ciężar.
Zdobywaj wiedzę z Akademią Winncare
To pierwszy webinar organizowany w ramach Akademii Winncare. Już niebawem planujemy kolejne spotkania online ze specjalistami dla opiekunów zawodowych i niezawodowych. Chcesz wziąć w nic udział? Śledź nasz profil na Facebooku!
