Czym jest demencja?
To zespół objawów choroby mózgu o nieznanym podłożu, potocznie nazywany również otępieniem. W procesie chorobowym dochodzi do stopniowego upośledzenia funkcji poznawczych, tj. mowy, pamięci, kontrolowania emocji, myślenia, liczenia itp. Demencja najczęściej dotyka seniorów, ale zdarzają się przypadki zachorowań wśród osób przed 60-tką.
Demencję nie należy mylić z pseudodemencją, czyli chorobą o podobnych symptomach. Dlatego zanim lekarz postawi diagnozę, należy znaleźć i wykluczyć przyczynę niepokojących objawów, np. guzy mózgu, niedoczynność tarczycy, niedobór witaminy B12. Najczęściej po ich usunięciu stan pacjenta wraca do normy.
Demencja: przyczyny
Otępienie wynika ze zmian degeneracyjnych (np. utraty komórek nerwowych) w mózgu, które są odpowiedzialne za sprawność umysłową. Lista przyczyn rozwoju demencji jest długa, ale do najczęstszych należą:
- Choroba Alzheimera
- Niedokrwienne lub krwotoczne zmiany w mózgu (otępienie naczyniowe)
- Zaburzenia metaboliczne i endokrynologiczne
- Cukrzyca
- Spożywanie dużych ilości alkoholu
- Stwardnienie rozsiane
- Choroby genetyczne ośrodkowego układu nerwowego
- Pląsawica Huningtona
Zobacz także: Depresja u osób starszych – jak ją rozpoznać?
Jak rozpoznać demencję?
Zachowanie seniora zmienia się zarówno na podłożu neuropsychologicznym (zanik pamięci, afazja, agnozja itp.), na podłożu psychicznym (np. depresja, omamy, urojenia, lęk) oraz w obrębie jego zachowania.
Oto objawy, których występowanie powinno wzbudzić niepokój i wymaga pilnej konsultacji lekarskiej. Senior:
- przestaje rozpoznawać osoby (szczególnie najbliższe) i przedmioty,
- ma trudności w mówieniu i liczeniu,
- ma problem z orientacją w przestrzeni i czasie,
- staje się drażliwy i agresywny,
- doświadcza apatii, stanów lęków i wahań nastroju,
- nie potrafi ocenić sytuacji ani podjąć decyzji,
- traci zdolność uczenia się.
Demencja: przebieg
Otępienie jest chorobą przewlekłą i postępującą, która powoduje trwałe zmiany w mózgu. Początki mogą wyglądać niepozornie i nie budzić niepokoju, np. osoba starsza zapomina, gdzie odłożyła klucze lub jaki jest dzień tygodnia (po raz kolejny). Problemy z pamięcią są usprawiedliwiane roztargnieniem lub zmęczeniem. Jeśli senior zauważa u siebie nietypowe zachowanie, może unikać kontaktu z innymi – to wynik strachu i/lub wstydu.
Symptomy nasilają się, a zachowanie seniora ulega diametralnej zmianie, występują sytuacje, które nigdy wcześniej nie miały miejsca – nagle staje się nerwowy i ma problemy z wysławianiem się, gubi się na spacerze. Może pojawić się także utrata wagi, niechęć do jedzenia oraz niechęć do mycia się, która często wynika z niezrozumienia sytuacji i lęku (próbę rozebrania senior może interpretować jako atak).
Z czasem chory traci kontrolę nad potrzebami fizjologicznymi, o której nie chce wspominać, bo się wstydzi. Osoba będąca w ostatnim stadium choroby staje całkowicie niesamodzielna i wymaga pomocy w wykonywaniu każdej czynności.
Przeczytaj także: Aktywność fizyczna osób starszych: poznaj jej zalety
Czy demencję można leczyć?
Niestety, demencji nie da się wyleczyć, ale można spowolnić jej przebieg, usprawniając funkcje i procesy, których jeszcze choroba nie dotknęła. Kluczem jest szybko postawiona diagnoza, po której od razu należy działać, wprowadzając odpowiednie leki, suplementację, a także zmiany w codziennym funkcjonowaniu.
Warunkiem koniecznym jest opieka pełna empatii, zrozumienia, cierpliwości. Chory wymaga delikatnego podejścia – warto tłumaczyć mu każdą wykonywaną czynność, postawić na proste komunikaty, które będzie w stanie zrozumieć. Gdy senior poczuje się bezpiecznie, agresja i lęk ustąpią miejsca chęci współpracy.
Zalecanym rozwiązaniem jest wprowadzenie nawyków tak, aby większość czynności była wykonywana rutynowo, np. codzienna kąpiel, posiłki o tych samych godzinach, stała pora snu, wprowadzenie angażujących aktywności, np. spaceru, ćwiczeń, spotkania z grupą znajomych, terapia zajęciowa. Warto zachęcać seniora do czytania książek, uczenia się wierszyków lub piosenek na pamięć, rozwiązywania krzyżówek, a nawet do nauki języków obcych. Stałe dostarczanie bodźców pomaga jak najdłużej utrzymać sprawność funkcji poznawczych oraz minimalizuje stres wynikający z niewiedzy.
Jeśli opiekujesz się osobą cierpiącą na demencję, rozważ zaopatrzenie go w lokalizator GPS, dzięki któremu zawsze będziesz wiedzieć, gdzie jest (szczególnie gdy sam wyjdzie z domu) oraz opaskę z danymi kontaktowymi, np. z krótką informacją o chorobie i Twoim numerem telefonu.
Konsultuj z lekarzem każdy objaw demencji
Pamiętaj, że ten artykuł ma na celu szerzenie wiedzy na temat demencji, ale nie wolno na jego podstawie stawiać samodzielnie diagnozy. Jeśli zauważasz u siebie lub u swoich bliskich opisane objawy, skontaktuj się z lekarzem, który skieruje Cię na badania. Pamiętaj, że choroba wykryta na wczesnym etapie, rozwija się o wiele wolniej.
