23 lutego obchodzimy Światowy Dzień Walki z Depresją. Pamiętajmy, że rozpowszechnianie wiedzy na temat depresji ma bardzo duże znaczenie dla poznania tej choroby, ale również dla podniesienia świadomości konieczności podejmowania jej leczenia jak i działań profilaktycznych. Depresja u osób starszych jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych w tej grupie wiekowej. Niestety, opiekunowie seniorów często mają problemy z jej prawidłowym rozpoznaniem. W dzisiejszym wpisie przypomnimy Państwu m.in.:
- czym właściwie jest depresja;
- jakie wyróżniamy przyczyny zachorowań na depresję;
- jak objawia się depresja u osób starszych;
- rodzaje depresji;
- sposoby jej leczenia.
Definicja depresji
Depresja (lub zaburzenie depresyjne) jest częstym zaburzeniem psychicznym, które poprzez obniżenie nastroju poważnie zakłóca codzienne życie. Objawem depresji nie musi być smutek, bywa, że jest to agresja lub drażliwość. Odbiera nam radość życia, zaburza codzienny rytm, powoduje lęk, a nawet myśli samobójcze. Możemy ją podejrzewać, jeśli taki stan trwa ponad dwa tygodnie i ma znaczący wpływ na codzienne życie (mamy trudności ze snem, zaburzenia apetytu, dążymy do izolacji od innych ludzi).
Statystyki nie są dla nas łaskawe. Depresja jest numerem jeden na liście przyczyn samobójstw wśród Polaków. Tylko w 2019 roku życie odebrało sobie 5255 osób, a 1100 (21%) z nich miało powyżej 65 lat! W 2019 r. recepty na leki przeciwdepresyjne (refundowane i nierefundowane) zrealizowało 3,8 mln osób. Ponieważ społeczeństwo starzeje się, z każdym rokiem ta liczba będzie wzrastać, dlatego tak ważne jest rozpowszechnianie wiedzy na temat depresji i szybkie rozpoznanie choroby u seniora.
Przyczyny zaburzeń depresyjnych u osób starszych
Przyczyny psychologiczno – społeczne np. śmierć kogoś bliskiego, rozwód, samotność, brak aktywności i zaangażowania w życie społeczne, poczucie braku przydatności. Każdy potrzebuje towarzystwa, dlatego starsze, samotne osoby są szczególnie narażone na rozwój depresji.
Przyczyną rozwijania się depresji u osób starszych może być postępująca niesprawność fizyczna. Poczucie zależności od innych negatywnie wpływa na samopoczucie i samoocenę. Osoby do tej pory aktywne mają problem, aby odnaleźć się w nowej sytuacji, czują się balastem dla innych. choroby takie jak choroba Alzheimera, choroby nowotworowe, choroby przewlekłe, chroniczny ból przyczyniają się do obniżonego nastroju oraz tęsknoty za sprawnością psychiczną i fizyczną. Frustracja wynikająca ze zmian i ograniczeń spowodowanych starzeniem się organizmu to również jedna z często występujących przyczyn zaburzenia depresyjnego.
Depresja może być także skutkiem ubocznym przyjmowanych leków. Dlatego jeśli podejrzewamy, że to właśnie one mogą przyczyniać się do występowania objawów zaburzeń depresyjnych, należy poinformować o tym lekarza, który je przepisał – leków nie należy odstawiać bez konsultacji z lekarzem prowadzącym.
Depresja u osób starszych: objawy
Osoby starsze doświadczające depresji zaczynają wykazywać objawy, które często mogą być mylone z objawami chorób i schorzeń, na które cierpią oraz ze starzeniem się organizmu. Seniorzy także częściej niż młodzi uskarżają się na ból, odczuwają niepokój i lęk, są rozdrażnieni. Zadaniem opiekuna jest zwrócić na nie uwagę i poinformować o nich lekarza prowadzącego.
Kluczowe objawy to:
- Obniżony nastrój;
- Stopniowa utrata radości życia i odczuwania przyjemności;
- Spadek lub przyrost masy ciała powyżej 5%;
- Zmniejszenie zainteresowania i aktywności;
- Problemy ze snem (nadmierna senność lub bezsenność);
- Poczucie zmęczenia, brak energii;
- Niska samoocena, brak pewności siebie i poczucia własnej wartości;
- Spowolnienie lub pobudzenie psychomotoryczne;
- Problemy z koncentracją, podejmowaniem decyzji, trudności w myśleniu;
- Myśli samobójcze, myśli o śmierci.
Obniżony nastrój, problemy ze snem, brak energii lub zainteresowania powinny występować przez większość dnia, prawie codziennie. Depresję można rozpoznać także według kryteriów ICD-10 (X edycji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób), które pozwalają na określenie stopnia nasilenia objawów, dzieląc zaburzenia depresyjne na łagodne, umiarkowane i ciężkie. Do kryteriów ICD-10 należą:
Objawy podstawowe:
- Obniżony nastrój,
- Utrata zainteresowań i zdolności do radowania się,
- Zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności.
Objawy dodatkowe:
- Osłabienie koncentracji i uwagi,
- Niska samoocena i mała wiara w siebie,
- Poczucie winy i małej wartości,
- Pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości,
- Myśli i czyny samobójcze,
- Zaburzenia snu,
- Zmniejszony apetyt.
Jeśli objawy depresji o niewielkim lub umiarkowanym nasileniu utrzymują się przez 2–4 tygodnie, niezależnie od wywołujących je przyczyn, wskazana jest konsultacja psychiatryczna. Natomiast w sytuacji gdy ich nasilenie jest znaczne, konsultacja psychiatryczna powinna się odbyć jak najszybciej.
Rodzaje depresji oraz sposoby jej leczenia
Ze względu na fakt, iż depresja jest sprawą indywidualną, a jej objawy i ich natężenie różnią się w zależności od pacjenta, lekarze wyróżniają trzy rodzaje zaburzeń:
- Mała depresja – To krótkotrwałe objawy depresyjne, które nie spełniają kryteriów rozpoznania epizodu. Charakteryzuje się brakiem energii i zainteresowania, obniżonym nastrojem i pogorszeniem funkcji poznawczych.
- Dystymia – Przewlekłe zaburzenie związane m.in. z obniżonym nastrojem, płaczliwością, trudnościami z koncentracją, poczuciem bezradności. Cechą charakterystyczną dystymii jest jej okres trwania (min. 2 lata). Epizody dystymii mają lżejszy i krótszy przebieg niż epizody depresyjne.
- Depresja psychotyczna – Pacjent często cierpi na urojenia i omamy słuchowe, urojenia nihilistyczne i hipochondryczne, wypowiada absurdalne twierdzenia, których treści zmienia się pod wpływem otoczenia. Wzrasta ryzyko samobójstwa. Przyczyną depresji psychotycznej jest starcze zwyrodnienie mózgu.
Celem leczenia depresji jest ustąpienie objawów i przywrócenie funkcjonowania na poziomie sprzed choroby. Jeśli zdiagnozujemy zaburzenia u pacjenta należy przekonać go do podjęcia leczenia, które może mieć charakter psychoterapii, farmakoterapii lub być ich połączeniem. Psychoterapia pomaga określić przyczynę depresyjnego stanu i je zniwelować. Dodatkowo jeśli osoba starsza wychodzi z domu, warto rozważyć terapię zajęciową, warsztaty, spotkania dla seniorów, udział w aktywnościach organizowane przez Uniwersytety Trzeciego Wieku, dzięki którym podopieczny będzie miał kontakt z osobami w podobnym wieku. Pamiętajmy, że nasze towarzystwo pomoże bliskim szybciej odzyskać równowagę i dobre samopoczucie psychiczne.
Jeżeli zaniepokoją Cię jakiekolwiek objawy, które zauważysz u siebie lub podopiecznego seniora, natychmiast poinformuj o tym rodzinę albo lekarza. Osoby starsze leczy się podobnie jak osoby młodsze, stosując zarówno leki przeciwdepresyjne jak i psychoterapię.
Źródła:
- Kałucka S., 2014. Cechy depresji w wieku podeszłym – etiologia, rozpoznawanie i leczenie. Geriatria, [Online]. 8, 240-247.
- Filipska K., Pietrzykowski Ł, Ciesielska N. i inni, 2015. Zaburzenia depresyjne u osób w podeszłym wieku – przegląd literatury. Gerontologia Polska, [Online]. 4, 2015-19.
- Statystyka Policyjna – Zamachy samobójcze zakończone zgonem 2017-2019
https://pl.freepik.com/darmowe-zdjecie/srednio-ustrzelona-starsza-kobieta-patrzaca-przez-okno_25810452.htm#from_view=detail_serie
