Pojawienie się odleżyn na ciele osoby długotrwale unieruchomionej znacząco obniża jakość życia, samopoczucie i wymaga kompleksowego, skomplikowanego leczenia. Dlatego tak ważna jest profilaktyka odleżyn, a odpowiednia pielęgnacja skóry stanowi jej ważny element. Opiekujesz się osobą leżącą lub poruszającą się na wózku inwalidzkim? Sprawdź, jak chronić ją przed odleżynami dzięki codziennej pielęgnacji.
Odleżyny – czym są, jak powstają i jakie są czynniki ryzyka
Odleżyna to miejscowe uszkodzenie skóry i/lub tkanek głębszych, które pojawia się w wyniku długotrwałego ucisku oraz tarcia. Powstaje ona na skutek nieprawidłowego krążenia krwi i związanym z tym obumieraniem tkanek.
Na odleżyny najbardziej narażone są te obszary ciała, na które wywierany jest największy nacisk podczas leżenia na plecach lub na boku. Są to przede wszystkim: kość ogonowa, pośladki, kręgosłup, pięty oraz kość biodrowa, kość ramienna, kość udowa po stronie bocznej, kości boczne stopy.
Dowiedz się więcej: Klasyfikacja odleżyn – poznaj stopnie zaawansowania i fazy gojenia
Chociaż odleżyny zagrażają każdej osobie długotrwale unieruchomionej, wśród pacjentów są osoby bardziej lub mniej narażone na ich powstawanie. Co decyduje o zwiększonej podatności na powstawanie odleżyn?
- Waga pacjenta. Zarówno nadwaga, jak i niedowaga. W przypadku nadwagi dochodzi do zwiększenia nacisku w tych miejscach, gdzie tkanka kostna jest położona pod cienką warstwą tkanki podskórnej. U pacjentów z niedowagą brak odpowiedniej tkanki podskórnej prowadzi do wzmożonego nacisku powierzchniowego.
- Dieta. Zachowanie odpowiedniej wagi ciała jest więc kluczowe w skutecznej profilaktyce odleżyn, podobnie jak chronienie go przed niedożywieniem. O tym, jak żywić osoby długotrwale unieruchomione przeczytasz we wpisie: Dieta w profilaktyce odleżyn.
- Rodzaj skóry. Szczególnie jeśli jest sucha albo bibułkowata – jak w przypadku osób w podeszłym wieku. Wówczas, bez zastosowania odpowiedniej pielęgnacji, staje się ona mniej elastyczna i bardziej podatna na pojawienie się odleżyn.
Nietrzymanie moczu i stolca. Zagrożeniem jest w tym przypadku zarówno wilgotne środowisko, w jakim osoba leżąca przebywa, jak i kwaśny odczyn moczu oraz kału, który prowadzić może do maceracji naskórka. - Płeć. Cieńsza i bardziej delikatna skóra u kobiet jest dwukrotnie bardziej narażona na powstawanie odleżyn niż skóra mężczyzn.
- Wiek. Na ryzyko odleżyn wpływają także procesy starzenia się organizmu i choroby pojawiające się z wiekiem. Skóra osoby starszej jest bardziej wrażliwa i mniej elastyczna. Pojawiają się objawy chorobowe, które wymagają specjalistycznego leczenia i stosowania leków, mogących zwiększyć ryzyko odleżyn. Schorzenia prowadzą także do ograniczenia aktywności ruchowej, która ma duże znaczenie w hamowaniu procesów starzenia, zwiększaniu elastyczności mięśni, poprawianiu mobilności oraz zdolności organizmu do regeneracji.
Pielęgnacja skóry u pacjentów długotrwale unieruchomionych
Na skuteczną profilaktykę odleżyn składa się kilka czynników, a odpowiednia pielęgnacja skóry jest zaledwie jednym z nich. Chcąc zadbać o lepszą jakość życia podopiecznego, niezdolnego do samodzielnego poruszania się, pamiętaj o zapewnieniu mu także właściwej diety, elementów aktywności, a także odpowiednich warunków, jak przewietrzone pomieszczenie, czysta pościel, sprzęty i urządzenia wspierające profilaktykę.
Dowiedz się więcej: Profilaktyka odleżyn – co musisz wiedzieć, opiekując się chorym w domu
W jaki sposób zadbać o odpowiednią pielęgnację skóry? Pamiętaj o kilku zasadach.
Codzienne mycie skóry
Skóra pacjenta unieruchomionego powinna być myta codziennie ciepłą wodą i przy użyciu delikatnych środków oczyszczających, które jej nie wysuszą. Na rynku dostępne są specjalne preparaty, ale do tego celu sprawdzi się także szare mydło o neutralnym dla skóry pH 5,5.
Właściwe suszenie
Bardzo istotnym elementem pielęgnacji jest upewnienie się, że skóra po myciu została dokładnie osuszona. Podczas tej czynności nie należy jej trzeć, a delikatnie osuszać ręcznikiem. Ponieważ skóra narażona na odleżyny powinna być nawilżona, zdecydowanie odradza się stosowanie pudrów czy innych środków osuszających.
Masaże i oklepywanie
Po umyciu i osuszeniu skóry delikatnie wymasuj i oklepuj przez chwilę miejsca narażone na powstawanie odleżyn. Pobudzisz w ten sposób krążenie krwi. Uwaga: nie stosuj masażu na miejsca, w których pojawiły się zaczerwienienia, otarcia lub inne zmiany, mogące wskazywać na odleżyny.
Nawilżanie skóry
Kolejnym elementem pielęgnacji jest zadbanie o to, by skóra została odpowiednio nawilżona (nie natłuszczona). Uchroni ją to przed negatywnymi skutkami ucisku i tarcia podczas przebywania w pozycji leżącej lub siedzącej. Do tego celu można zastosować oliwkę, 0,5% krem propolisowy, Linomag, Alantan. Na miejsca narażone można stosować płyn PCW30. Przed zastosowaniem preparatów skonsultuj się z lekarzem specjalistą.
Eliminowanie wilgoci z otoczenia
Wilgotną pościel lub ubranie należy natychmiast zmienić. Warto także zadbać o odpowiednie nawilżenie powietrza w pokoju – nie powinno być ani zbyt suche ani zbyt wilgotne.
Stosowanie odpowiednich tkanin
Pościel, piżama i ubrania pacjenta powinny być wykonane z naturalnych tkanin, pozwalających skórze na swobodne oddychanie i odpowiednią wentylację. Najlepiej sprawdzi się zatem bawełna, wełna, len. Na powierzchni tkanin nie powinny znajdować się także zgrubienia czy guziki, które mogą powodować dodatkowy nacisk na skórę.
Regularna zmiana pozycji
Zmiana pozycji pacjenta powinna następować co dwie godziny. Dużą pomocą są w tej kwestii są urządzenia przeznaczone dla osób unieruchomionych, jak materac zmiennociśnieniowy czy poduszki pozycjonujące.
Dowiedz się więcej: Jak działa materac zmiennociśnieniowy rurowy?
Obserwuj skórę podopiecznego
Najważniejszym elementem profilaktyki odleżyn jest obserwacja. Pielęgnując skórę, zwróć uwagę czy na jej powierzchni pojawiają się takie zmiany, jak: zaczerwienienie, otarcie, pęcherze. Każdą zmianę konsultuj z lekarzem specjalistą – wczesne zdiagnozowanie odleżyn pozwoli zapewnić podopiecznemu właściwą opiekę i skuteczne leczenie, chroniąc go przed bolesnymi i uciążliwymi zmianami.
