W drugiej części porad dotyczących opieki nad osobami starszymi omawiamy dostępne rodzaje wsparcia, podpowiadamy, na co zwrócić uwagę, wybierając ośrodek opiekuńczy i omawiamy sprzęt niezbędny dla codziennego funkcjonowania osób niesamodzielnych.
Rodzaje wsparcia dla osób starszych niesamodzielnych
Kiedy osoba starsza zostaje dotknięta chorobą uniemożliwiającą samodzielne poruszanie się lub ograniczającą możliwości wykonywania codziennych obowiązków, należy zapewnić jej odpowiednią opiekę. W zależności od rodzaju schorzenia czy niepełnosprawności, może ona przybierać różne formy: od opieki domowej, przez wsparcie pielęgniarki rodzinnej, po zapewnienie całodobowego wsparcia w domu opieki. Na wybór określonej formy mają wpływ także możliwości najbliższych osób – zarówno te finansowe, jak i czasowe.
Sprawdzamy, jakie rodzaje wsparcia dla osób starszych niesamodzielnych dostępne są w Polsce oraz z czym się wiążą.
- Zatrudnienie pielęgniarki. To zdecydowanie kosztowna opcja, ale oferujemy osobie starszej profesjonalną opiekę i specjalistyczne wsparcie również w nagłych wypadkach. Pielęgniarka nie ma uprawnień lekarza, ale może wykonywać niektóre zabiegi medyczne, takie jak wykonywanie zastrzyków, zmiana opatrunków, podawanie leków.
- Zatrudnienie fachowej opiekunki. Innym rozwiązaniem jest zatrudnienie opiekunki, która posiada doświadczenie w opiece nad osobami starszymi i może sprawować tę opiekę przez kilka godzin dziennie lub całodobowo. Opiekunka osób starszych nie ma takich samych uprawnień, co pielęgniarka – nie może dawkować leków czy wykonywać żadnych medycznych zabiegów. Wie jednak, jak odpowiednio zaopiekować się seniorem, borykającym się ze schorzeniami i trudnościami w poruszaniu się. Wie, jak go aktywizować oraz jak organizować czas, posiłki i zajęcia, by pomagać podopiecznemu zachować zdrowie na dłużej.
- Wizyty pielęgniarki rodzinnej. Pielęgniarka rodzinna (środowiskowa) to osoba, która jest profesjonalnie przygotowana do prowadzenia czynności opiekuńczych. Oznacza to, że ukończyła kurs lub studia z zakresu pielęgniarstwa rodzinnego i posiada odpowiednie doświadczenie. Może ona świadczyć opiekę pielęgnacyjną, diagnostyczną, leczniczą oraz rehabilitacyjną. Pielęgniarka rodzinna podpisuje umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia, co oznacza, że jej opieka jest darmowa. Prawo do skorzystania z takiej formy wsparcia mają osoby niesamodzielnie lub obłożnie chore, wymagające wykonywania specjalistycznych czynności, jak zmiana opatrunku czy regularne zastrzyki. By uzyskać pomoc pielęgniarki środowiskowej, pacjent powinien zadeklarować wybór lekarza pierwszego kontaktu. Niezbędne jest także złożenie deklaracji wyboru pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Dokumenty do wypełnienia znajdują się na stronie Narodowego Funduszu Zdrowia.
Jeżeli natomiast pacjent jest obłożnie chory, nie wymaga pobytu w szpitalu, ale potrzebuje systematycznej opieki pielęgniarskiej, może zostać zakwalifikowany do pielęgniarskiej opieki długoterminowej. Dotyczy to najczęściej osób, które przez ponad 2 tygodnie wymagają takich świadczeń, jak: kroplowy wlew dożylny, zabiegi pielęgnacyjno-lecznicze w stomii, przetoce, odleżynach; karmienie przez zgłębnik i przez przetokę, płukanie pęcherza moczowego, pielęgnacja związana z rurką tracheotomijną, zakładanie i usuwanie cewnika. W zakwalifikowaniu chorej osoby do objęcia opieką pomoże pacjentowi lekarz pierwszego kontaktu oraz pielęgniarka środowiskowa. - Prywatny dom opieki. Jeżeli bliskie osoby seniora nie są w stanie zapewnić mu pełnego, całodobowego wsparcia, jakiego potrzebuje, dobrym rozwiązaniem może okazać się prywatny dom opieki. Instytucja zatrudnia specjalistów – lekarzy, pielęgniarki, psychologów – którzy są w stanie zaoferować pacjentowi profesjonalną opiekę, również w sytuacji, gdy schorzenia pogłębiają się lub pojawiają się nowe, na przykład demencja czy depresja. Choroby te nie zawsze są dostatecznie wcześnie wykrywane, a osoby starsze, które dotykają niepełnosprawności, są szczególnie na nie narażone.
Wykwalifikowana kadra to jednak nie wszystko. Prywatne domy opieki inwestują w profesjonalny sprzęt, który umożliwia transport osób niesamodzielnych, również z dużą nadwagą. Pozwala to na prowadzenie regularnych zajęć rehabilitacyjnych, kontakt z innymi osobami w placówce, podejmowanie czynności pielęgnacyjnych. Krótko mówiąc, podopieczny nie jest unieruchomiony w łóżku.
Zaletą prywatnych domów opieki jest także obecność innych pacjentów, umożliwiająca socjalizowanie się seniorów. Często osoby starsze, zamknięte w mieszkaniach, tracą kontakt z innymi osobami, co wpływa negatywnie zarówno na ich psychikę, jak i zdrowie. - Dom Pomocy Społecznej. Seniorowi, który wymaga opieki całodobowej lub nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej (DPS). Z zasady, taki DPS powinien znajdować się w miejscowości zamieszkiwanej przez osobę starszą, chyba że czas oczekiwania na przydzielenie miejsca wynosi ponad 3 miesiące. Wówczas pacjent kierowany jest – za swoją zgodą lub zgodą opiekuna prawnego – do innej, najbliższej placówki.
Dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających. Sposób jego funkcjonowania musi także uwzględniać wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców.
Decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej. Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania. Więcej informacji o kosztach utrzymania i kryteriach dochodowych, związanych z opieką w DPS-ie, znajduje się na stronie Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. - Dom Dziennego Pobytu. Osoby starsze mogą korzystać także z tzw. Domów Dziennego Pobytu, odpowiedzialnych za organizowanie czasu i aktywizowanie seniorów niezatrudnionych, przebywających na emeryturze lub rencie oraz osób niepełnosprawnych, niezdolnych do pracy.
Najważniejsze cele takiej placówki, to aktywizacja społeczna, zaspokajanie potrzeb towarzyskich i kulturalnych, organizowanie zajęć służących utrzymaniu sprawności psychofizycznej, zapewnienie całodziennego wyżywienia. Podstawą do korzystania z usług Domu Dziennego Pobytu jest decyzja administracyjna wydana w oparciu o rodzinny wywiad środowiskowy. Opłatę za pobyt określa się na poziomie kosztów wyżywienia, odpowiadających kwocie stawki żywieniowej.
Z ofertą Dziennych Domów Pobytu w całej Polsce można zapoznać się na stronie Domy Seniora. Przy wyborze warto zwrócić uwagę na rodzaje zajęć, oferowanych przez placówkę, kadrę dostępnych specjalistów, a także sprzęt i urządzenia umożliwiające udział w zajęciach aktywizujących i fizycznych, swobodne poruszanie się oraz korzystanie z dostępnych pomieszczeń. Wiele domów opieki posiada oddzielną salę gimnastyczną, świetlicę, salę do terapii zajęciowej. Warto upewnić się, że senior będzie mógł brać udział w zajęciach, mimo niepełnosprawności lub schorzeń utrudniających samodzielne funkcjonowanie.
Sprzęty i urządzenia dedykowane osobom niesamodzielnym
Osoby starsze, mające trudności w poruszaniu się i samodzielnym funkcjonowaniu, wymagają stworzenia odpowiedniego otoczenia. Pomagają w tym wyroby medyczne, sprzęty i urządzenia, których wybór zależy w dużym stopniu od stanu zdrowia pacjenta.
- Podstawowym elementem wyposażenia jest łóżko rehabilitacyjne, które zapewni odpowiedni komfort. Standardowo łóżko rehabilitacyjne jest posiada barierki, zabezpieczające pacjenta przed wypadnięciem oraz regulację wysokości, pozwalającą na przybranie wygodnej pozycji, zarówno w nocy, jak i w ciągu dnia. Kółka przymocowane do łóżka zapewniają mobilność, a wysięgnik nad łóżkiem – samodzielną pionizację.
Przeczytaj również: Wyposażenie pokoju osoby niepełnosprawnej: jakie meble wybrać?
- Innym istotnym urządzeniem jest także materac przeciwodleżynowy, zalecany u osób unieruchomionych. Jest on wyposażony w specjalną pompę, która tłoczy powietrze do wewnątrz materaca, zmieniając regularnie nacisk na poszczególne punkty ciała. Zapobiega w ten sposób powstawaniu odleżyn, które mogą przerodzić się w uciążliwe i bolesne rany.
Przeczytaj: Jak działa materac zmiennociśnieniowy rurowy?
- W zależności od zaleceń lekarza lub fizjoterapeuty, istotnym elementem codziennej opieki i rehabilitacji są również poduszki pozycjonujące. Umożliwiają one utrzymanie zalecanej pozycji, odciążając jednocześnie określone części ciała i zapobiegając powstawaniu odleżyn.
Przeczytaj: Poduszki pozycjonujące. Praktyczne przykłady ułożenia pacjenta
- By ułatwić codzienne funkcjonowanie osoby unieruchomionej, a także – by odciążyć opiekuna lub pielęgniarkę w wykonywaniu niezbędnych czynności – świetnie sprawdzą się natomiast takie urządzenia, jak podnośnik jezdny czy sufitowy. Podnośniki pozwalają na pionizację pacjenta, podnoszenie, sadzanie i przewożenie bez konieczności używania siły fizycznej. Ich zaletą jest także łatwy montaż i brak konieczności ingerencji w ściany czy sufity. Dodatkowo, można na nie dostać dofinansowanie. .
Dowiedz się więcej: Podnośnik sufitowy i jego zalety
Odpowiedni sprzęt i urządzenia są istotne, by zapewnić pacjentowi komfort. Warto zorientować się, z jakich rozwiązań korzystają poszczególne placówki, którym powierzamy zdrowie bliskiej osoby. Dzięki nim, pacjenci mogą swobodnie uczestniczyć w zajęciach i terapiach, korzystać z rehabilitacji, otrzymywać rzetelną opiekę higieniczną. Dowodem jest sposób, w jaki podnośnik sufitowy Luna zmienił codzienną pracę i funkcjonowanie ośrodków, które zdecydowały się na ich wykorzystanie. Więcej na ten temat przeczytasz we wpisie: Podnośnik Luna w instytucjach opiekuńczych i rehabilitacyjnych.
O tym, z jakich jeszcze urządzeń warto korzystać podczas opieki nad niesamodzielnym pacjentem – w domu oraz w placówce opieki – pisaliśmy także we wpisie: Opieka nad osobą leżącą w domu: 5 przydatnych sprzętów i wyrobów medycznych.
