Odporność seniorów – jak o nią zadbać?

Aktywność fizyczna seniorów

Odporność osób po 65 roku życia spada z każdym rokiem. Spowalniający metabolizm, schorzenia wieku podeszłego – to wszystko sprawia, że organizm seniora jest bardziej narażony na infekcje, a to może skończyć się nieprzyjemnymi powikłaniami. Odporność zależy jednak od wielu czynników – nie tylko wieku, ale także stylu życia. Przyjrzyjmy się najlepszym metodom budowania odporności u seniorów.

Ruch to zdrowie… i odporność

Gdy dni stają się coraz dłuższe, a przyroda odżywa, dbanie o odporność staje się znacznie przyjemniejsze niż jesienią i zimą. Niezbyt forsowna, ale regularna aktywność fizyczna jest bodźcem wzmacniającym układ odpornościowy, a ciepłe dni zachęcają do spędzania czasu na zewnątrz. Spacer do parku, wycieczka rowerowa, nordic-walking – to doskonałe sposoby na pobudzenie makrofagów i limfocytów T, czyli komórek krwi kluczowych dla zwalczania patogenów.

Najlepsze pomysły na aktywność fizyczną dla seniorów:

  • Taniec – to nie tylko ruch, ale też integracja z innymi, która również pozytywnie wpływa na budowanie odporności.
  • Piesze wycieczki – marsz, połączony ze zwiedzaniem lub podziwianiem przyrody, najlepiej w towarzystwie bliskich lub przyjaciół, pozwala uniknąć nudy i dostosować intensywność do kondycji.
  • Uprawianie działki / ogródka – uprawa warzyw i owoców zapewni nie tylko sporą porcję wysiłku, ale także źródło witamin.
  • Joga – zwiększa zakres ruchów i siłę mięśniową, łagodzi bóle pleców i poprawia stabilność postawy.

Witaminy, minerały i prebiotyki na poprawę systemu immunologicznego

Na liście składników wspierających układ odpornościowy znajdują się witaminy: C, A, D, B6 i B12 oraz kwasy omega – 3, kwas foliowy, cynk, miedź, selen i żelazo. Jakie są ich źródła? Możemy oczywiście sięgnąć po suplementację, jednak pełnię składników odżywczych i witamin zapewni tylko zróżnicowana, bogata w owoce i warzywa oraz zawierająca zdrowe tłuszcze dieta.

  • Najważniejszym źródłem witamin są oczywiście świeże warzywa i owoce. Owoc dzikiej róży, czarna porzeczka, papryka, cytrusy, ale też szpinak czy brukselka to główne źródła witaminy C, powszechnie – i słusznie! – kojarzonej z odpornością.
  • Niedobór witaminy A wiąże się z częstymi infekcjami. Wzmacnia ona błony śluzowe, będące naturalną barierą dla patogenów. Jej źródła to m.in. mleko, tran i warzywa bogate w karoteny, jak marchewka, papryka czy dynia. Warto pamiętać, że witamina A rozpuszczalna jest w tłuszczach, dlatego posiłki powinny zawierać dodatek zdrowego oleju.
  • Witamina D syntetyzowana jest w skórze wystawionej na słońce, dlatego tak ważna jest aktywność na świeżym powietrzu. Możemy także dostarczyć ją do organizmu drogą pokarmową, jedząc tłuste ryby i jajka.
  • Źródła wit. B12 to między innymi mleko, żółtko jaja, mięso.

Istnieje jeszcze jeden element, który łączy dietę z odpornością. Są to jelita, a dokładniej flora jelitowa, czyli bakterie żyjące w jelitach. Za pomocą probiotyków (szczepów bakterii zawartych w lekach, ale także… w nabiale i kiszonkach) możemy przywrócić równowagę mikrobioty, jednak równie ważne jest zapewnienie naszym bakteriom właściwych warunków do życia. Pomogą w tym prebiotyki. Ich źródłem są m.in. cykoria, mniszek lekarski, cebula, czosnek, ziemniaki i por, które powinny znaleźć się w diecie seniora.

Uprawa ogródka czy działki to podwójne korzyści dla zdrowia. Fotografia: gpointstudio – www.freepik.com

Śpij długo i bądź zdrów

Powszechnie sądzi się, że seniorzy potrzebują o wiele mniej snu niż osoby w sile wieku. To mit. Według badań, osoby w wieku 70+ śpią średnio o godzinę krócej niż przeciętny 20-latek. Różnica nie jest zatem duża, a seniorzy, którzy śpią poniżej 6 godzin na dobę, narażają się m.in. na znaczący spadek odporności. Jeśli senior ma problemy z bezsennością, warto wprowadzić zasady związane z higieną snu. Wywietrzony pokój, odpowiednia temperatura, brak źródeł światła (zaciemniające zasłony), wygodny materac – to tylko niektóre elementy, które znacząco poprawią jakość snu seniora, a co za tym idzie – zmniejszą ryzyko złapania przez niego infekcji.

Relaks dla odporności

Stres ma bardzo negatywny wpływ na odporność organizmu w każdym wieku – od dzieci po seniorów. Dziedzina, która zajmuje się tym zagadnieniem, to psychoneuroimmunologia. Szczególnie ważne jest unikanie stresu długotrwałego, który ma większy wpływ na układ immunologiczny niż stres krótkotrwały. Jeśli niemożliwe jest wyeliminowanie jego źródeł, warto, aby senior nauczył się technik relaksacyjnych. Ćwiczenia rozciągające mięśnie, świadome oddychanie, medytacja, słuchanie muzyki relaksacyjnej czy odgłosów lasu – to tylko kilka pomysłów na rozluźnienie.

Krótko mówiąc, seniorzy nie muszą być narażeni na ciągłe infekcje. Zdrowszy tryb życia związany z ruchem, zróżnicowaną dietą, zdrowym snem i relaksem pozwoli skutecznie zapobiegać chorobom, a oprócz tego może dostarczyć wielu przyjemności.

Więcej pomysłów na poprawę jakości życia seniorów znajdziesz w Akademii Winncare.

Profilaktyka odleżyn. Jak poprawić jakość życia pacjentów długotrwale unieruchomionych?

25 lutego w ramach Akademii Winncare odbył się webinar „Profilaktyka odleżyn”, którego prelegentką była Joanna Szwedo, pielęgniarka z 25-letnim stażem pracy i specjalistka opieki paliatywnej. Podsumujmy najważniejsze informacje przekazane przed doświadczoną pielęgniarkę, która na co dzień związana jest z opieką długoterminową i paliatywną, głównie w domu chorego.

Problemy pacjentów unieruchomionych

Długotrwale unieruchomiony pacjent to chory, który pozostaje w pozycji leżącej lub siedzącej i nie jest w stanie zmienić pozycji swojego ciała bez pomocy osoby trzeciej.  Niezależnie od tego, czy unieruchomienie jest wynikiem choroby postępującej, operacji, dysfunkcji układu nerwowego czy przyjmowania niektórych grup leków, pacjentów tych łączą wspólne problemy – z układem krążenia, układem mięśniowym, moczowym czy pokarmowym. Najbardziej charakterystyczne są jednak powikłania skórne – odparzenia i odleżyny (zmiany niedokrwienne).

Kiedy zmiana na skórze jest odleżyną?

Zagrożone powstaniem odleżyn są wszystkie miejsca, gdzie tkanka podskórna jest cienka.  Pojawienie się zaczerwienienia czy zasinienia w miejscu zagrożonym powstaniem odleżyn powinno być już poważnym sygnałem ostrzegawczym. Często mamy już wtedy do czynienia z odleżyną I stopnia. W takiej sytuacji najważniejszym zadaniem jest zapobieganie ich pogłębianiu.

Duże znaczenie ma ciśnienie proste, wywierane na tkanki z jednej strony przez kościec, a z drugiej – przez podłoże (łóżko, materac) na którym przebywa pacjent. W miejscach, gdzie tkanka podskórna jest najcieńsza, nawet w ciągu jednej nocy mogą powstać zmiany odleżynowe.

Jakie wyzwania ma pacjent z odleżynami?

Pacjent z odleżynami cierpi zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Odleżyny wiążą się nie tylko z bólem w miejscu dotkniętym zmianami – ze względu na ich charakter (nieprzyjemny zapach, sączenie) pociągają za sobą szereg problemów w każdej sferze życia. To problemy:

  • Zdrowotne (pogorszenie ogólnego stanu, większe dolegliwości bólowe).
  • Emocjonalne, psychiczne (zaburzenia snu, poczucie beznadziei, stany depresyjne).
  • Ekonomiczne / materialne (brak środków na gojenie ran, opatrunki i produkty pielęgnacyjne, suplementację odżywiania).
  • Społeczne (wycofanie z kontaktów z innymi, niechęć do rehabilitacji czy innych aktywności).

Powyższe kwestie znacząco obniżają jakość życia pacjenta. Największym zagrożeniem spowodowanym odleżynami pozostaje jednak zawsze ryzyko śmierci. Powikłania wywołane odleżynami doprowadzają do przedwczesnego zgonu pacjentów.

Profilaktyka odleżyn

Aby zapobiec wszystkim negatywnym skutkom powstawania odleżyn, zmniejszyć prawdopodobieństwo powikłań i utrzymać jakość życia pacjenta na jak najwyższym poziomie, kluczowa jest profilaktyka. Składają się na nią cztery najważniejsze elementy:

  1. Ocena stopnia ryzyka.
  2. Pielęgnacja skóry za pomocą właściwych produktów pielęgnacyjnych.
  3. Odciążenie tkanek, częsta zmiana pozycji i dobór właściwego materaca przeciwodleżynowego.
  4. Zapewnienie substancji odżywczych – właściwe odżywianie, suplementacja diety.

Odciążenie ciała w profilaktyce odleżyn

Odciążanie ciała to niezbędny element profilaktyki i leczenia zmian niedokrwiennych. Przede wszystkim: chory absolutnie nie powinien leżeć ani siedzieć na zmianie odleżynowej. Zalecane jest stosowanie materacy i poduszek przeciwodleżynowych, które ułatwiają rozłożenie ucisku miejscowego na większą powierzchnię. Dzięki temu nacisk na ranę jest mniejszy. Istotne jest także używanie pozycjonerów, które pomagają ułożyć pacjenta w pożądanej pozycji.

Systematyczna zmiana pozycji ciała jest kluczowa. Powinna mieć miejsce co dwie godziny. Dokumentowanie zmian (np. kartą zmiany pozycji ciała) ułatwia dbanie o regularność odciążania ciała pacjenta.

Istotne jest także prawidłowe przenoszenie, podnoszenie pacjenta. Konieczne jest wystrzeganie się mikrourazów skóry, które mogą przerodzić się w zmiany niedokrwienne. Pomocne będą tu podnośniki, które równomiernie rozkładają nacisk na powierzchnię skóry w czasie transferu pacjenta.

Materace, poduszki i pozycjonery

Poduszki i materace, na których unieruchomiony pacjent spędza właściwie całą dobę, są bardzo istotnym elementem profilaktyki odleżyn.

Materace statyczne są wypełnione pianką wiskoelastyczną, która pozwala na zdrowe i wygodne ułożenie pacjenta. Nie dochodzi w nich do zmiany ciśnienia, jak w materacach dynamicznych (zmiennociśnieniowych), w których pompa reguluje ciśnienie pod ciałem pacjenta. Takie samo rozróżnienie dotyczy poduszek, które podnoszą komfort siedzenia na przykład na wózku inwalidzkim.

Pozycjonery – poduszki pozycjonujące, wypełnione mikrogranulkami – dopasowują się do ciała pacjenta i pozycji, w której chcemy go ułożyć. Pomagają regulować temperaturę na skórze chorego (przegrzewanie przyśpiesza powstawanie odleżyn). W zależności od potrzeb danego pacjenta możemy dobrać jedną poduszkę lub zestaw pozycjonerów, które odciążą newralgiczne miejsca. Pozycjonery ułatwiają m.in. ułożenie pacjenta na brzuchu, co pozwala uwolnić od ucisku skórę potylicy, okolic krzyżowych, pięt itd.

profilaktyka odleżyn - poduszki pozycjonujące Winncare

Poduszki pozycjonujące pomagają utrzymać właściwą pozycję ciała, odciążając miejsca zagrożone odleżynami.

Najczęstsze błędy w postępowaniu z osobami unieruchomionymi

  • Układanie pacjenta zbyt wysoko – pacjent zsuwa się, jest podciągany za pachy, skóra ociera o materac. Rozwiązaniem jest zastosowanie podnośników, które pozwalają w wygodny i bezpieczny dla pacjenta i opiekuna sposób zmienić położenie chorego.
  • Pielęgnacja skóry chorego produktami i kosmetykami przeznaczonymi dla noworodków. Miękka i gruba skóra niemowląt różni się od cienkiej, wiotkiej skóry osoby starszej. Ich potrzeby są zupełnie różne, dlatego do mycia i pielęgnacji osób leżących należy wybierać produkty pielęgnacyjne przeznaczone dla nich.
  • Stosowanie zbyt dużych pieluchomajtek. Środki chłonne muszą być dobrane do rozmiaru i potrzeb chorego. Nie powinny być zbyt obszerne.
  • Nieprawidłowe żywienie i brak suplementacji. Pacjent powinien dostawać posiłki dostosowane do jego wieku i możliwości (np. problemy z przełykaniem czy w obrębie jamy ustnej), ale przede wszystkim takie, których spożycie będzie dla niego przyjemne. Diety restrykcyjne, słoiczki dla niemowląt nie są dobrym rozwiązaniem i jeszcze bardziej obniżają jakość życia chorego. Kluczowe jest zapewnienie pacjentowi komfortowych warunków do jedzenia – w pozycji siedzącej, w miarę możliwości umożliwiającej samodzielne spożycie posiłku.

stolik przyłóżkowy Winncare

Pozycja siedząca w czasie posiłku i możliwość samodzielnego jedzenia to ważna kwestia dotycząca osób unieruchomionych, poprawiająca jakość ich życia.

Samopoczucie pacjenta unieruchomionego jest obniżone przez sam fakt istnienia choroby, która nie pozwala na samodzielne poruszanie się czy choćby poprawienie pozycji ciała. Dlatego profilaktyka odleżyn, bolesnego i wstydliwego problemu towarzyszącego osobom długotrwale leżącym, jest tak ważna dla jakości życia tych pacjentów.

Szpitale, Domy Pomocy Społecznej, Zakłady Opiekuńczo-Lecznicze, Hospicja i inne ośrodki zajmujące się opieką długoterminową i paliatywną, stojące przed tym wyzwaniem, zapraszamy do programu testowania materacy przeciwodleżynowych Winncare.

 

Aby dowiedzieć się więcej o pielęgnacji skóry osób zagrożonych odleżynami, przeczytaj nasz artykuł: Pielęgnacja skóry u pacjentów długotrwale unieruchomionych.